Samsun

Genel Bilgiler

Dündar Tepe höyüğünde yapılan arkeolojik araştırma ve incelemeler Kalkolotik ve Bakır Çağlarına ait bir uygarlığın yaşadığını ortaya koymuştur. Anadoluda Yunan kolonilerinin kurulduğu dönemde ilçe, Amisos adlı küçük bir yerleşim merkezi idi. Şehrin İon şehir devletlerinden Miletoslular (Millet) tarafından kurulduğu kabul edilmektedir.

M.Ö.47de Romalı Sezar ın kesin egemenliğine giren şehir, bu egemenliği izleyen ve Hıristiyanlığın yayıldığı Bizans döneminde bir piskoposluk merkezi olarak siyasal tarihte ve dinler tarihinde yer alır. 1071 Malazgirt Zaferi ile Anadolu kapılarının Türklere açılmasından sonra şehir, Anadolunun fethi ile görevli komutanlardan Melik Danişment Gazi ve onun kurduğu Beyliğin denetimi altına girmiştir.

Çelebi Sultan Mehmet eliyle 1413 de Osmanlı yönetimine katılmış, 1427 yılında da Canik adıyla ilk kez haritaya geçmiştir. Tütün ekiminin yaygınlaşması ve buharlı gemilerin Karadenizde işlemesiyle 19.yy. da şehir Karadeniz de küçük bir iskele olma durumundan kurtulmuş, ekonomik ve sosyal açıdan gelişmeye başlamıştır. 1869 yılında büyük bir yangın geçirmiş ve hemen hemen tamamı yanarak kül olmuş, Fransadan getirilen bir mimarın planına göre sokak ve caddeler boyunca evler yeniden yapılmıştır. Zengin bir ticaret merkezi ve şehri olduğundan kısa zamanda kalkınmayı başarmıştır.

1.Dünya Savaşından sonra parçalanan ve düşmanlar tarafından istila edilen vatanımızı kurtarmak için Gazi Mustafa Kemal Paşa 19 Mayıs 1919da Samsuna ayak basarak Milli Mücadeleyi başlattı.

Millî Mücadelenin Atatürk tarafından dile gelen hikâyesinin ilk cümlesi, " 1919 senesi Mayısının 19uncu günü Samsuna çıktım" ile başlar. 19 Mayıs bir başlangıçtır; fikir ve karar sahibi Atatürkün hedefine varan yolda ilk adımdır.
Atatürkün 19 Mayıs 1919da Samsuna ayak basmasıyla birlikte, Türk tarihinde ilk defa kişisel egemenlikten, Millî Egemenliğe geçiş süreci başlamıştır. Atatürk, Samsuna ayak bastığı andan itibaren, hem içe, hem de dışa dönük olarak, dinî ve batılı fikirleri yanına almış ve bunların senteziyle Anadoluda tek idare, tek devlet, tek egemenlik, tek kumandan, tek meclis ve tek millet fikirlerinden hareket ederek, her alanda gerçek Millî Egemenlik ilkesini uygulamaya çalışmıştır.

İşte böyle tarihi bir adımın atıldığı bir bölgedir İLKADIM ve adını Türk tarihinin kaderini değiştiren bu adımdan alır.

Samsun il merkezinde 2008 yılında kurulan bu ilçenin nüfusu 312 bin dolayındadır. Yaklaşık 7,5 km uzunluğunda bir sahil şeridi boyunca yerleşen ilçede temel ekonomik faaliyet ticarettir. Üç müze ve iki kütüphane bulunmaktadır. Kültür Bakanlığı’na bağlı Devlet Opera ve Balesi, Samsun Devlet Klasik Türk Müziği Korosu, Türk Halk Müziği Korosu, Türk Sanat Müziği Gençlik Korosu, Türk Halk Oyunları etkinlikleri düzenli olarak sürdürülmektedir. Ayrıca Devlet Tiyatroları Samsun Sahnesi de açılmış olup Salı ve Çarşamba günleri AKM de oyun sergilenmektedir.

İlkadım ilçesi, batısında Atakum, doğusunda Canik, güneyinde Kavak ilçeleri ve kuzeyde ise Karadeniz ile komşudur. Yeryüzü şekilleri bakımından üç ayrı özellik gösterir. Birincisi güneyindeki dağlık kesim, ikincisi; dağlık kesimle kıyı şeridi arasında kalan yaylalar,üçüncüsü yaylalarla Karadeniz arasındaki kıyı ovalarıdır.

Kürtün ve Mert Irmağı arasında,Kuzeyden Güneye uzanan topraklar üzerinde yer alır.

Coğrafi Konum

İlkadım, Samsun ilinin Karadeniz sahilinde, denizden yüksekliği 5 metre, yüzölçümü ise 152.28 km² olan ilçesidir.

Aynı zamanda 312,332 kişilik toplam nüfusuyla, Karadeniz Bölgesi'nin en kalabalık ilçesidir.İlçenin doğusunda Canik ilçesi, kuzeyinde Karadeniz, batısında Atakum ilçesi, güneyinde Kavak ilçesi bulunur.

Tarih

Dündar Tepe höyüğünde yapılan arkeolojik araştırma ve incelemeler Kalkolotik ve Bakır Çağlarına ait bir uygarlığın yaşadığını ortaya koymuştur. Anadolu'da Yunan kolonilerinin kurulduğu dönemde ilçe, Amisos adlı küçük bir yerleşim merkezi idi. Şehrin İon şehir devletlerinden Miletoslular (Millet) tarafından kurulduğu kabul edilmektedir.

M.Ö.47de Romalı Sezar' ın kesin egemenliğine giren şehir, bu egemenliği izleyen ve Hıristiyanlığın yayıldığı Bizans döneminde bir piskoposluk merkezi olarak siyasal tarihte ve dinler tarihinde yer alır. 1071 Malazgirt Zaferi ile Anadolu kapılarının Türklere açılmasından sonra şehir, Anadolu'nun fethi ile görevli komutanlardan Melik Danişment Gazi ve onun kurduğu Beyliğin denetimi altına girmiştir.

Çelebi Sultan Mehmet eliyle 1413 'de Osmanlı yönetimine katılmış, 1427 yılında da Canik adıyla ilk kez haritaya geçmiştir. Tütün ekiminin yaygınlaşması ve buharlı gemilerin Karadeniz'de işlemesiyle 19.yy. da şehir Karadeniz de küçük bir iskele olma durumundan kurtulmuş, ekonomik ve sosyal açıdan gelişmeye başlamıştır. 1869 yılında büyük bir yangın geçirmiş ve hemen hemen tamamı yanarak kül olmuş, Fransa'dan getirilen bir mimarın planına göre sokak ve caddeler boyunca evler yeniden yapılmıştır. Zengin bir ticaret merkezi ve şehri olduğundan kısa zamanda kalkınmayı başarmıştır.

1.Dünya Savaşından sonra parçalanan ve düşmanlar tarafından istila edilen vatanımızı kurtarmak için Gazi Mustafa Kemal Paşa 19 Mayıs 1919'da Samsuna ayak basarak Milli Mücadeleyi başlattı.

Millî Mücadelenin Atatürk tarafından dile gelen hikâyesinin ilk cümlesi, " 1919 senesi Mayısının 19'uncu günü Samsun'a çıktım" ile başlar. 19 Mayıs bir başlangıçtır; fikir ve karar sahibi Atatürk'ün hedefine varan yolda ilk adımdır.

Şevket Süreyya Aydemir'e göre, "Mustafa Kemal'in yeni hayatı, yeni âlemi, onun 1919 Mayısının 19 'uncu günü Samsun kıyısında Anadolu karasına ayak basmasıyla başlar, yani onun zuhurunun, hem kendi kaderine, hem milletimizin tarihine, hem çağımızın akışına, çeşitli yönlerden yön ve şekil veren safhası o gün, orada ve Mustafa Kemal'in Samsun kıyısına “ilk adımı” atmasıyla başlamıştır." Atatürk'ün 19 Mayıs 1919'da Samsun'a ayak basmasıyla birlikte, Türk tarihinde ilk defa kişisel egemenlikten, Millî Egemenliğe geçiş süreci başlamıştır. Atatürk, Samsun'a ayak bastığı andan itibaren, hem içe, hem de dışa dönük olarak, dinî ve batılı fikirleri yanına almış ve bunların senteziyle Anadolu'da tek idare, tek devlet, tek egemenlik, tek kumandan, tek meclis ve tek millet fikirlerinden hareket ederek, her alanda gerçek Millî Egemenlik ilkesini uygulamaya çalışmıştır.      İşte böyle tarihi bir adımın atıldığı bir bölgedir İLKADIM ve adını Türk tarihinin kaderini değiştiren bu adımdan alır.

Mustafa Kemal Samsun'a ilkadımı attığında " Ben Samsun'u ve Samsun halkını gördüğüm zaman memlekete ve millete ait bütün tasavvurlarımın, kararlarımın her hâlde yerine getirilebilir olduğuna bir defa daha kuvvetle inanmıştım. Samsunluların hal ve davranışlarında gördüğüm, gözlerinde okuduğum vatanseverlik, fedakârlık, ümit ve tasavvurlarımı müspet bir inanca götürmeye yeter olmuştu." demiştir.      Anlaşıldığı üzere Samsun demek İLKADIM demektir. Ve Türkiye Cumhuriyeti tarihi açısından her şey İLKADIM’ LA başlamıştır.

“İlkadım” , “Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması hakkındaki 22.03.2008 tarih ve 5747 sayılı Kanun” ile Gazi ve Yeşilkent ilk kademe belediyeleri tüzel kişiliklerinin kaldırılarak mahalleleri ile birlikte, İlkadım İlk Kademe Belediyesine katılması ile ilçe statüsüne kavuşmuştur.

30.06.2008 tarihinde de İlçe Tüzel Kişiliği gerçekleşmiştir.

Turizm

İlçemiz sınırları dâhilinde 2 Müze, 2 Kütüphane bulunmaktadır.

*Kültür Bakanlığına bağlı olarak; Devlet Opera ve Balesi, Samsun Devlet Klasik Türk Müziği Korosu, Il Kültür Müdürlüğü bünyesinde Türk Halk Müziği Korosu (Yetişkinler, Gençlik ve Çocuk korosu olarak çalışmalarını sürdürmektedir.), Türk Sanat Müziği Gençlik Korosu, Türk Halk Oyunları (Yetişkinler, Gençler ve Çocuk bölümlerinden oluşmaktadır.) etkinlikleri yürütülmektedir.

Taşınmaz Kültür Varlıkları:
Tümülüs-Höyük ve Antik Yerleşim alanları :
* Cedit Mahallesi (Amisos) II. ve III. derece arkeolojik sit alanı.
* Kılıçdede Mahallesi'ndeki Dündartepe (Öksürük Tepe) I. ve II. derece arkeolojik sit alanı.
* Baruthane Tümülüsleri (Asfalt yolun solunda yer alan iki tepeden oluşmaktadır.) I. derece arkeolojik sit alanı.
* Samsun'un batısındaki Küplüce köyünde yer alan Dede üstü tepesi Demir Çağı Helenistik Roma ve Antik Çağı.

Dini ve Kültürel Yapılar:

1. Büyük Camii   Ulu Camii, Hamiciye Camii gibi çeşitli adları da vardır. 9 Eylül 1884'te Batum lu Hacı Ali tarafından yaptırılmıştır, Sultan Abdülaziz'in annesi tarafından onarımı yapılmıştır. Büyük avlu içinde yer alan cami, kesme
tastan yapılmış çifte minarelidir. Çifte minaresi tek şerefelidir. Samsun'un en büyük camisidir.

2. Yalı Camii Buğday Pazarı'ndadır. 1312 yılında Sadik Bin Abdullah tarafından yaptırılmıştır.

3. Pazar Camii Pazar Mahallesi'nde Hazinedar Zade Süleyman Pasa Vakıf ve hayratındandır. 14.yy. İlhanlı yapısıdır.

4. Kale Camii Kuyumcular çarsısındadır. M.S.1314'te İlhanlı Valisi Emir Timur tas Pasa adına yaptırılmıştır. Onarımlarla mescide dönüştürülmüştür.

5. Isa Baba (Ese Baba) Camii ve Türbesi Cedit Mahallesi'ndedir. 15.yy. da yapılan ilk yapı özgün biçimi ile günümüze ulaşmıştır. Kare planlı küçük bir mescit ve türbeden oluşan yapı 1895'te onarılmış, 1975 - 1976'daki son onarımda
ise cami ve türbeye dönüştürülmüştür.

6. Şeyh Seyyie Kudrettin Cami ve Türbesi Caminin yapıldığı tarih belli değildir. Camii ile türbe bitişiktir. Dikdörtgen planlı camii, ahşap çatıyla örtülüdür. Şeyh Seyyie Kudrettin büyük İslam alimi ve mücahitlerindendir. Abdulkadir-i
Seylani (M.1078 - 1166) hazretlerinin torunu olup babası Muhyiddin'dir. Eski tarihle 722 yili Sefer ayinin 15'i günü (M.1322) ölmüş ve buraya gömülmüştür. 7. Kiliçdede Camii ve Türbesi Kiliçdede Cami, Kiliçdede Mahallesi'nde eski
caminin yıkılmasından sonra yapılmış yeni bir camidir. Türbe; caminin mihrap tarafindaki bahçede agaçlar arasinda üstü açik, etrafi beton ve mozaikle çevrilmis büyük bir mezardir. Kiliçdede'nin Seyh Seyyid Kudbettin ve Isa Baba
ile beraber geldikleri 1078 - 1116 tarihleri arasinda Selçuklu savaslarinda buluduklari ve sehit olduklari söylenmektedir. Mezarin bas tarafinda "Fatih Kiliçdede burada medfundur" yazilidir. Halk tarafindan ziyaret edilen murat
yerlerindendir. 8. Italyan Katolik Kilisesi Ulugazi Mahallesi'nde yer almaktadir. 1846 yilinda yapilmistir. Bina kargir olarak iki katli insa edilmistir. 9. Süleyman Pasa Medresesi Saathane yakinindadir. Binanin vakif tarihi 1813'tür. At
nali sekline bir plana sahip, yigma tugladan insa edilmis iki katli bir yapidir.

Kültürel Yapılar

İlkadim Evlerinin Mimari ÖzellikleriGenellikle zemin üzeri iki katli olan binalarin dis cephesi yigma tugladan (bazi büyük yapilar tastan) iç bölmeleri bagdadi olarak yapilmistir. Ikinci katta bir çikma mevcuttur. Çikma, bazi yapilarda
iki adet (bazen dört) ahsap veya tas direkle tasinmakta, bazi yapilarda demir çubuklarla desteklenmektedir. Kirma çatisi alaturka kiremitle örtülü, saçak altlari ahsaptir. Iç mekanda ortada bir sofra yer almakta, diger odalar bu
sofaya açilmaktadir. Taban ve tavan ahsap malzemelidir.  Müzeler1. Arkeoloji ve Etnografya Müzesi 1981 yilinda Vilayet Eski Müzesi eserlerinin kullanilmasiyla olusturulan Müze, Samsun'da eski fuar alaninda 19 Mayis 1981 günü
ziyarete açilmistir. Müze, orta salon ve simetrik olarak yapilmis iki yan salondan ibarettir. Orta salonda Amisos kentinde ortaya çikartilan mozaik teshir edilmektedir. Bu salondaki en göz alici eser olan mozaik taban üzerinde, çesitli
mitolojik sahneler simetrik olarak islenmistir. Orta salonun sag tarafinda yer alan salonda Samsun ve çevresinde ele geçen kalkolitik, Ilk Tunç, Hitit, Helenistik ve Roma dönemlerine ait eserler kronolojik olarak sergilenmektedir.
Diger yan salonda ise Samsun yöresinden müzeye intikal etmis olan etnografik nitelik eserler; bindallilar, peskirler, cepkenler, para ve saat keseleri, el yazmasi Kur'anlar, süs esyalari, silahlar, mutfak esyalari, hali, kilim vb. esyalar
teshir edilmektedir. Müze bahçesinde Helenistik, Roma, Bizans ve Osmanli dönemlerine ait eserler sergilenmektedir. 2. Gazi Müzesi2006 yilinda yeniden restore edilen Gazi Müzesine Atatürk Müzesindeki Atatürk”e ait eserler ile 19
Mayis 1919 da birlikte Samsun”a ayak bastigi 18 arkadasinin balmumu heykelleri tasinarak danada zenginlesen müze ziyarete açilmistir. Kale Mahallesi'nde, Mecidiye Caddesi üzerinde yer almaktadir. Iki katli bölmeler bagdadi olarak
yapilmistir. Atatürk, 19 Mayis 1919'da Samsun'a geldigi zaman Mintika Palas olarak bilinen bu binada kalmistir. 20 - 24 Eylül 1924'teki Samsun seyhatlerinde Ulu Önder'e Samsun halkinca hediye edilmistir. Yine 16 Eylül 1928 ve 22
Kasim 1930'da Ulu Önder Atatürk Samsun'a gelislerinde, Samsun halki tarafindan kendilerine bagislanan bu binada konaklamislardir. Bugün müze olarak kullanilan bina da, bir konser salonu ve Atatürk ile ilgili kitaplarin derlendigi
bir özel ihtisas kütüphanesi bulunmaktadir. Ilçemizin Turizmdeki YeriIlkadim ve çevresinin tarihi ve eski yerlerinin tespiti buralarda yapilan arkeolojik kazilar neticesi ortaya çikarilmistir. Bugün limanin üst tarafindaki platoda
Karasamsun denilen mevkide yikilmis sütunlar bulunmaktadir.Dündar tepede yapilan kazilarda, kalkolitik ve bakirçagi eserleri bulunmustur. Bulunan bu eserler Arkeoloji Müzesindedir.  Anıtlar1. Atatürk Aniti 1928-1931 yillari arasinda
Avusturyali Heykeltiras Heinz Kreppel tarafindan yapilmistir. 19 Mayis 1919'un anisina yaptirilan bu anitin kaidesinin dört bir tarafinda Milli Mücadeleyi vurgulayan figürler mevcuttur. Samsun'un amblemi haline gelen bu anit Dünyada
ikincidir.2. Ilkadim Aniti 1981-1982 yillari arasinda Heykeltiras Hakki Atamali tarafindan yapilmistir. Atatürk'ün dogumunun 100.yilinda Samsun halki tarafindan yaptirilan bu anitin öndeki üçlü figürü, Atatürk ve beraberindekilerin
Samsun'a ilk ayak basislarini simgelerken Kurtulus Mücadelesinin buradan baslatildigini ifade etmektedir. Sivil Mimari Örnekler1. Tashan Sivil Osmanli mimarisinin güzel bir örnegi olan bu eser, 17. Yy. sonlarina dogru insa edilmis
olan han iki katlidir.2. BedestanGenç Osmanli devrine ait olan bu eser, bugün Bitpazari adi ile anilan antika ve eski esyalarin satildigi yerdir. 3. Eski Belediye Binasi Eski Belediye Baskanlarindan Merhum Gebilizade Necip Bey
tarafindan 1913-1914 yillari arasinda yaptirilan binanin dis yüzü Ünye tasi ile kaplanmis ve yontma ve süsleme sanatinin güzel bir örnegini teskil etmektedir. Üçüncü katin balkonunun kenarinda eski yazi güzel bir mermer kitabe
mevcuttur.